Październik- miesiąc paździerzy

Dziesiąty miesiąc roku nazywany jest w Polsce październikiem. Nazwa ta pochodzi od paździerzy, czyli odpadów powstających podczas obróbki lnu. Październik jest więc zatem miesiącem, kiedy lecą paździerze.

Len był niegdyś najpopularniejszym rodzajem materiału pozyskiwanego z roślin, wyprzedzając płótna konopne i utkane z włókien pokrzywy. Na początku XIX wieku został on w Polsce zdetronizowany przez importowaną bawełnę, której cena gwałtownie spadła po wprowadzeniu przemysłowej uprawy w Ameryce i Afryce a także dzięki nowoczesnym maszynom tkackim. Pomimo konkurencji w postaci taniej bawełny, len nadal cieszył się uznaniem ze względu na swoją wytrzymałość i przewiewność. W ostatnich latach materiał ten coraz częściej doceniany jest także przez projektantów mody.

Najdawniejsze ślady uprawy lnu pochodzą sprzed ponad dziesięciu tysięcy lat z rejonu Mezopotamii. Na ziemiach polskich również znany jest od dawna- nasiona lnu znalezione zostały w Biskupinie. Len jest rośliną, która ma wiele zastosowań. Z jego nasion tłoczy się olej, siemię nadaje się do jedzenia, parzy się z niego również herbatki, które pomagają na problemy żołądkowe. Z łodygi pozyskuje się natomiast włókna, które wykorzystuje się do uzyskania przędzy.

Len zbierany jest we wrześniu. Ponieważ cała roślina ma zastosowanie, jest on wyrywany, a nie koszony. Po zebraniu len jest młócony by oddzielić ziarna i pozostawiony do suszenia. Gdy słoma już wyschnie, jest ona ponownie moczona. Ma to na celu rozpuszczenie naturalnego kleju, który utrzymuje razem włókna i zdrewniałe części łodygi. Len poddawano „moczeniu”, czyli wrzucano snopki do stawów lub strumieni i przygniatano kamieniami lub „roszeniu”, czyli rozkładano go cienką warstwą na łąkach i kropiono wodą, przewracając go od czasu do czasu. Proces ten trwał dwa do czterech tygodni, zależnie od pogody. Len moczony dawał materiał lepszej jakości, o ładnym, złotawym kolorze w odróżnieniu od szarawego lnu roszonego.

Wymoczony lub wyroszony len należało następnie wysuszyć. Gdy suszone łodygi nabrały ponownie elastyczności można było przystąpić do następnego etapu: trzepania. W jego trakcie przy użyciu tarlic i cierlic łodygi lnu były łamane; elastyczne włókna pozostawały nienaruszone, lecz zdrewniałe paździerze odłamywały się i odpadały. Po połamaniu łodyg, pęki lnu były czesane przy pomocy specjalnych grzebieni zwanych dzierzgoniami. Usuwano w ten sposób resztki paździerzy uzyskując czyste włókno, które następnie było sortowane pod względem długości. Długie włókna używane były do przędzenia nici dobrej jakości, używanej do tkania materiału na bieliznę czy odzież zaś krótkie do tkania zgrzebnej nici, używanej raczej do wyrobu materiałów gorszej jakości, przeznaczonych na przykład na worki. Paździerze również znajdują zastosowanie- robi się z nich płyty paździerzowe używane w meblarstwie i budownictwie.

Len był niegdyś jedną z podstawowych upraw na ziemiach polskich. Była to roślina ważna dla ludzi- zapewniała olej i przyodziewek. Znaczenie lnu było tak duże, że od czynności związanej z jego obróbką nazwano miesiąc. Dziś len stracił wiele na znaczeniu, wyparty przez produkowaną masowo bawełnę i włókna syntetyczne, lecz w ostatnich latach staje się popularny jako tkanina niemalże luksusowa.